نقش دوره آموزش سواد رسانه ای بر توانایی پردازش پیام های رسانه ای دانش آموزان مقطع متوسطه؛ مطالعه موردی دانش آموزان سال اول متوسطه شهر کرمان در سال تحصیلی1393-1392

سواد رسانه ای، مهارتی حیاتی برای زیستن در عصر کنونی است . در عصر رسانه ای شدن جهان و در فضای همگرایی رسانه ها، تسلط بر سواد رسانه ای، لازم است. در پژوهش، نقش آموزش سواد رسانه ای بر توانایی های مرتبط با پردازش پیام های رسانه ای در دانش آموزان مقطع متوسطه بر مبنای نظریه سواد رسانه ای پاتر بررسی شده است. همچنین، ضرورت، اهداف، محتوا، شیوه اجرا، تدریس، ارزشیابی و محدودیت های ورود آموزش سواد رسانه ای به مدارس کشور از دیدگاه صاحب نظران نیز بررسی گردیده است. از سویی سواد رسانه ای با تاکید بر سواد رسانه ای انتقادی دانش آموزان و چگونگی پردازش پیام های رسانه ای نیز با روش کیفی مطالعه شده است. پژوهش در مرحله نیاز سنجی آموزش سواد رسانه ای با تکنیک دلفی، در مرحله اجرا و آزمون نقش آموزش سواد رسانه ای بر توانایی پردازش پیام های رسانه ای با روش شبه آزمایشی از نوع پیش آزمون – پس آزمون با گروه کنترل و همچنین مصاحبه گروهی انجام شده است. جامعه آماری در بخش نیاز سنجی شامل صاحب نظران در سه حوزه علوم ارتباطات و سواد رسانه ای، کارشناسان برنامه ریزی درسی و مدیران و متخصصان حوزه سیاست گذاری و اجرایی می باشند. جامعه آماری در مرحله مرحله اجرا و آزمون نقش دوره آموزش سواد رسانه ای، شامل دانش آموزان پسر دبیرستان های کرمان در سال تحصیلی 93-92 است. گروه های آزمایش و کنترل، هر کدام به تعداد 120 نفر از دانش آموزان پسر سال اول دبیرستان در شهر کرمان با روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شدند. گروه آزمایش در مدت یک ترم تحصیلی و هر هفته به مدت 90 دقیقه تحت آموزش های سواد رسانه ای توسط محقق قرار گرفت. نتایج پژوهش با پیش آزمون و پس آزمون و اجرای پرسش نامه به دست آمد. نتایج با نرم افزارspss و آزمون های آمار توصیفی و استنباطی، تحلیل شدند. نتایج در مرحله نیاز سنجی نشان داد: بومی سازی و ورود آموزش سواد رسانه ای به مدارس، منجر به توانمند سازی دانش آموزان در استفاده بخردانه از رسانه ها، حفظ و تقویت هویت خواهدشد. اجرای آزمایشی دوره های آموزشی، ارزشیابی توصیفی، تدو ین محتوا و ارائه به شکل تلفیق با متون درسی در دوره ابتدایی و ارائه کتاب مستقل در دوره متوسطه از دیگر یافته های پژوهش است. همچنین محتوا باید به شناخت انواع رسانه ها، تولید، ارزیابی و تحلیل انتقادی متون رسانه ای، توجه کند. یافته های پژوهش در زمینه بررسی مهارت های سواد رسانه ای دانش آموزان هویدا ساخت: میزان سواد رسانه ای و چهار مهارت مرتبط با آن در دانش آموزان در پیش آزمون با میانگین کلی 2/2(از 5) در سطح ضعیف است. با اجرای دوره و بر اساس نتایج پس آزمون و تحلیل آماری، دانش آموزان شرکت کننده در دوره آموزش سواد رسانه ای نسبت به دانش آموزان گروه کنترل، با 99در صد اطمینان در مهارت های استفاده از رسانه ها، تجزیه و تحلیل پیام های رسانه ای، توانایی تولید و ارسال پیام های رسانه ای، تفکر انتقادی در استفاده از رسانه ها در سطح بالاتری قرار گرفتند. میانگین سواد رسانه ای گروه آزمایش به 64/3و سطح خوب ارتقا یافت. در بخش توانایی پردازش پیام های رسانه ای نتایج نشان داد: توانایی پردازش پیام های رسانه ای دانش آموزان در پیش آزمون با میانگین کلی33/2(از 5) در سطح ضعیف است. پس از آموزش، توانایی پردازش پیام در دانش آموزان آموزش دیده با میانگین 82/3 نسبت به گروه کنترل، در سطح بالاتر و خوب قرار گرفت اما توانایی دانش آموزان گروه کنترل در همان سطح ضعیف قبلی باقی ماند. در مجموع، دانش آموزان گروه آزمایش با اجرای دوره، در شاخص های گزینشگری، معنایابی و معناسازی پیام های رسانه ای به عنوان شاخص های توانایی پردازش پیام های رسانه ای نسبت به دانش آموزان گروه کنترل، با 99در صد اطمینان در سطح بالاتر قرار گرفتند. همچنین در زمینه دسترسی و استفاده از رادیو و تلویزیون، بررسی دقیق اعتبار منبع پیام در ارزیابی صحت اطلاعات در همه ابعاد، آموختن از رسانه ها برای آشنایی با فرهنگ مردم سایر نقاط جهان، تفاوت معناداری بین دو گروه دیده نشد. یافته های مصاحبه با دانش آموزان در بخش کیفی نیز بیانگر این است که سطح پردازش پیام های رسانه ای در دانش آموزان گروه آزمایش بالا تر است و آنها به لایه های درونی و عمقی پیام نیز توجه می کنند. در حالی که دانش آموزان گروه کنترل، به ظاهر پیام و پرسش هایی در زمینه چه و که می اندیشند گروه آزمایش به چرایی و چگونگی در برخورد با پیام های رسانه ای می اندیشند. اما در زمینه تبلیغات رسانه ای، هر دو گروه به تاثیر پذیری از تبلیغات اشاره کردند . همچنین هر چند گروه کنترل به ارزش ها و عناصر خبری آگاه بودند اما قادر به نام بردن همه آنها نبودند. دوره آموزش سواد رسانه ای بر توانایی پردازش پیام های رسانه ای دانش آموزان موثر است. نتایج بیانگر اهمیت ورود آموزش های سواد رسانه ای به مدارس کشور است. سواد رسانه ای با مزایای فراوانی برای دانش آموزان همراه است و کمک می کند آنها به توانایی پردازش پیام های رسانه ای تسلط یابند و زمینه استفاده هوشمندانه و بخردانه آنها از رسانه ها در فضای جهانی شدن و جامعه اطلاعاتی فراهم گردد.